Kto zarządza drogami publicznymi?

Przez ostatnie lata zauważyłem, że większość osób ma problem z ustaleniem podmiotu odpowiedzialnego za zarządzanie konkretnym odcinkiem drogi. Często zdarza się, że nawet profesjonalni pełnomocnicy dochodząc zapłaty odszkodowania pozywają niewłaściwego zarządcę drogi. W takiej sytuacji sprawa zwykle kończy się przegraną i nałożeniem na powoda obowiązku zwrotu kosztów procesu.

Problem ten wynika z niejednolitego uregulowania zarządu drogami w obowiązujących przepisach. Podstawową zasadą jest, że wskazanie właściwego zarządcy drogi uzależnione jest od ustalenia kategorii danej drogi.

Ustawa o drogach publicznych (udp) stanowi, że zarządcą:

• dróg krajowych jest Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA);
• dróg wojewódzkich jest zarząd województwa;
• dróg powiatowych jest zarząd powiatu;
• dróg gminnych jest wójt (burmistrz, prezydent miasta).

W tym miejscy należy wyjaśnić, że zarządca może działać za pośrednictwem organu pomocniczego, tj. zarządu drogi publicznej. Organ taki jest powoływany przez właściwą radę gminy, radę powiaty lub sejmik województwa. Dlatego też w praktyce najczęściej mamy do czynienia nie z prezydentem miasta czy zarządem województwa, ale z jednostkami pomocniczymi o nazwach: Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Katowicach (MZUiM), Miejski Zarząd Dróg i Transportu w Częstochowie (MZDiT), Zarząd Dróg Wojewódzkich w Katowicach (ZDW) itp.

Należy jednak pamiętać, że w/w jednostki działają w imieniu właściwego zarządcy drogi (np. MZUiM Katowice jest jednostką pomocniczą dla Prezydenta Miasta Katowice).

Od powyższej zasady pozwalającej ustalić zarządcę konkretnej drogi ustawodawca wprowadził kilka istotnych wyjątków.

Najważniejszy wyjątek został wprowadzony w odniesieniu do dróg znajdujących się na terenie miast posiadających prawa powiatu (Katowice, Tychy, Bielsko-Biała – tutaj wykaz wszystkich miast). W granicach tych miast prezydent jest zarządcą wszystkich dróg publicznych, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych (art. 19 ust. 5 udp). Prezydent miasta jest zatem zarządcą dróg gminnych, powiatowych, wojewódzkich i krajowych. Drogi ekspresowe i autostrady pozostają w zarządzie GDDKiA.

Drugi wyjątek znajdujący najczęstsze zastosowanie wynika z upoważnienia zarządców dróg do zawierania porozumień, na podstawie których mogą przekazywać między sobą zarządzanie drogami publicznymi (art. 19 ust. 4 udp). Przykładowo drogą wojewódzką na danym odcinku na podstawie porozumienia może zarządzać zarząd powiatu.

Jak ustalić czy takie porozumienie zostało zawarte? Najłatwiej zapytać wybranego zarządcę w trybie dostępu do informacji publicznej (mail, telefon) o to, kto jest zarządcą danej drogi lub sprawdzić wykaz dróg na stronach internetowych zarządców.

Do zmiany podstawowej zasady dochodzi także na skrzyżowaniach dróg publicznych różnych kategorii. W takim przypadku utrzymanie i ochrona skrzyżowań dróg różnej kategorii, należy do zarządcy drogi właściwego dla drogi wyższej kategorii (art. 25 ust. 1 udp). Warto o tym pamiętać, ponieważ skrzyżowanie to nie tylko przecięcie się dróg w jednej płaszczyźnie, ale także w różnych poziomach (np. poprzez wiadukt drogowy), o czym będzie mowa w kolejnych wpisach.

Ustawodawca umożliwił również prywatyzację zadań publicznych w zakresie zarządzania drogami. Obowiązujące przepisy pozwalają na przekazanie zarządu prywatnej spółce, z którą zawarto umowę o budowę i eksploatację autostrady (przykład autostrady A4 między Katowicami a Krakowem), partnerowi prywatnemu i drogowej spółce specjalnego przeznaczenia. Tej ostatniej spółce z pewnością poświęcę osoby temat.

I na koniec porada dla praktyków:

Jak określić zarządcę dróg publicznych w wezwaniu do zapłaty i pozwie?

Wskazujemy właściwą gminę, powiat, województwo lub Skarb Państwa i jednocześnie określamy jednostkę organizacyjną (zarządcę lub zarząd drogi).